Bir Güvenlik Tedbiri Olarak ”TUTUKLAMA”

Tutuklama; sonuç ve etkileri en ağır ceza yargılaması tedbiridir, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını kısıtlar, araçtır, amaç, yani ceza değildir, soruşturulan şüpheli veya kovuşturulan sanık hakkında kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut deliller ile adaletten kaçma şüphesini uyandıran somut olgular ve/veya şüphelinin veya sanığın davranışları itibariyle delilleri karartmaya dair kuvvetli şüpheyi uyandıran tutuklama nedenlerinden birisinin varlığı halinde, hakim veya mahkeme tarafından şüphelinin veya sanığın tutuklanmasına karar verilebilir. Hakim veya mahkeme için tutuklama tedbirinin tatbikinde zorunluluk öngörülmemiştir.

Tutuklama tedbiri geçicidir. Hüküm verilince ya da tutuklamaya neden olan tehlike sona erdiğinde tedbir kararı da ortadan kalkacaktır.

Ne Zaman Tutuklama Tedbirine Başvurulabilir?

Tutuklama tedbirine başvurulabilmesi için yargılamanın gerektiği gibi yapılamayacağına ilişkin somut olayda bir tehlike bulunması gerekir. Bu tehlike mevcut ya da muhtemel olmalı ve müdahale edilmezse zarar meydana geleceği açıkça belli olmalıdır. Örneğin kaçma ya da delilleri karartma şüphesi güçlüyse tehlike mevcuttur. Bu tehlike bir hakka yönelik olmalıdır. Ancak bir hakkın varlığının incelenmesi zaman alacağından ‘haklı görünüş’ ün varlığı yeterli sayılmıştır. Yani tutuklama kararını verecek makam görünüşte haklılık olup olmadığını inceler. İtiraz edilirse itiraz makamı da verilen kararı inceleyecektir. Görünüşte haklılığın bulunması için sanığın ya da şüphelinin suçu işlediğine dair kuvvetli belirtilerin bulunması gerekir. CMK m.100 uyarınca tutuklama için sanığın suçu işlediğine dair kuvvetli şüphe aranmasına; suç ağır cezalık olduğunda kaçma şüphesinin varsayılmasına, suçun karşılığı para cezası ise tutuklamaya başvurulamamasına öğretide ‘orantılılık’ denmektedir.

Bu tutuklama nedenleri:

1. Şüpheli veya sanığın kaçması veya saklanması
2. Şüpheli veya sanığın kaçacağı şüphesini uyandıran somut olguların bulunması
3. Şüpheli veya sanığın davranışlarının; delilleri yok etme, gizleme, değiştirme; tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı girişiminde bulunacağı hususlarında kuvvetli şüphe bulunması
4. l00/3/a-f de sayılan suçların işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması halinde tutuklama nedeni var sayılabilir. Burada kanun birçok konuda olduğu gibi suçları tek tek saymak suretiyle Katalog Sistemini benimsemiştir.

Bu suçlar:

26. a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan;
    
    Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),2. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),(EKLENMİŞ ALT BENT RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/17)
    3. Silahla işlenmiş kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent e) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (madde 87),

    4. İşkence (madde 94, 95),

    5. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),

    6. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),

    (EKLENMİŞ ALT BENT RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/17)
    7. Hırsızlık (madde 141, 142) ve yağma (madde 148, 149),

    8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

    9. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220),

    10. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),

    11. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),

    b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.

    c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu.

    d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar.

    e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar.

    f) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110 uncu maddesinin dört ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları.

    (EKLENMİŞ BENT RGT: 04.04.2015 RG NO: 29316 KANUN NO: 6638/14)
    g) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinde sayılan suçlar.

    (EKLENMİŞ BENT RGT: 04.04.2015 RG NO: 29316 KANUN NO: 6638/14)
    h) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar.

    (DEĞİŞİK FIKRA RGT: 05.07.2012 RG NO: 28344 KANUN NO: 6352/96)
    (4) Sadece adli para cezasını gerektiren (DEĞİŞİK İBARE RGT: 02.12.2016 RG NO: 29906 KANUN NO: 6763/22)  suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez.

Suçun toplumda infial uyandırması gibi bir sebep kanuna alınmamıştır. Bu dört nedenden birinin bulunması halinde tutuklama sebebi vardır ve diğer şartlar da var ise tutuklama kararı verilebilir.

• İşin önemi, işlendiğinden kuvvetli şüphe duyulan suç sebebiyle verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmalıdı
• İşlendiği hususunda kuvvetli şüphe duyulan suç için kanunda öngörülen ceza mutlaka hapis cezası olmalı ve vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenen suçlar hariç olmak üzere cezanın üst sınırı 2 yıldan fazla olmalıdır.

Sadece adli para cezasını veya 2 yıl ve daha az hapis cezasını gerektiren suç sebebiyle tutuklama kararı verilemez. Tutuklamada orantılılık ilkesinin gerçekleştirilmesi amacıyla konulmuş bir tutuklama yasağıdır.

Tutuklulukta Geçecek Azami Süreler

Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde tutukluluk süresi en fazla 1 yıldır. Bu süre zorunlu hallerde gerekçesi gösterilmek üzere 6 ay daha uzatılabilir. Yani bu durumda ağır ceza mahkemelerinin görevi dışında kalan suçlar bakımından tutuklulukta geçecek sure en fazla 18 ay olacaktır.m.102/1

Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlarda tutukluluk süresi en fazla 2 yıldır. Bu süre zorunlu hallerde gerekçesi gösterilerek uzatılabilir, uzatma süresi 3 yılı geçemez. Bu durumda eğer suç Türk Ceza Kanununda İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar  (devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet güvenliğine karşı suçlar ve casusluk)  için tutuklu kalınabilecek toplam süre en fazla 5 yıldır. M.102/2